بررسی میزان محلول سازی فسفر توسط سودوموناس(pseudomonas) و تأثیر آن بر روی شاخص های رشد گیاه گندم triticum aestivum l.))

فسفر یکی از عناصر ماکرو ضروری جهت رشد بیولوژیکی و تکوین گیاه است. خاک حاوی ذخایر قابل توجهی از فسفر کل است؛ لیکن فسفر خاک غالباً به طور غیر فعال باقی مانده و تنها کمتر از ده درصد فسفر خاک وارد چرخه گیاه-جانور می شود. کمبود فسفر پدیده ای رایج بوده و عموماً کودهای فسفره جهت تولید محصول لازم می باشند، زیرا هنگامی که کودهای فسفاته به خاک اضافه می شوند، تنها قسمت کمی از آن توسط گیاه مصرف می شود و باقی مانده آن به اشکال نامحلول تبدیل می شود. در خاک های اسیدی غالباً فسفات های آهن و آلومینیوم و در خاک های آهکی فسفات های کلسیم تولید می شود. تعداد قابل ملاحظه ای از گونه های باکتری همیار با ریزوسفرگیاه قادر به اعمال اثرات مفیدی روی رشد گیاه هستند. میکروارگانیسم های حل کننده فسفات، فسفات های نامحلول را به شکل محلول در می آورند. این میکروارگانیسم ها مشتمل بر باکتری ها، قارچ ها و سیانوباکتری ها هستند وگزارش شده است که اشکال نامحلول فسفر را مانند هیدروکسی آپاتیت، تری کلسیم فسفات و سنگ فسفات به شکل محلول در می آورند. مکانیسم اصلی حل شدن فسفر معدنی تولید اسید های آلی مانند اسید سیتریک، اسید گلوتامیک، اسید سوکسینیک، اسید لاکتیک، اسید مالیک، اسید اگزالیک، اسید فوماریک و اسید تارتاریک است و در معدنی شدن فسفر آلی در خاک، اسید فسفاتاز ها نقش مهمی را ایفاء می نمایند. کودهای فسفره گران هستند و استفاده از آنها جهت تولید محصول بهینه ضروریست. به واسطه افزایش در هزینه مصرف کود در دهه اخیر، کشاورزان تمایل به جانشین کردن کودهای فسفره با سایر منابع را دارند. بنابراین در این تحقیق اثر باکتری های حل کننده فسفات روی حلالیت اشکال مختلف فسفر (تری کلسیم فسفات و پودر استخوان) و در نتیجه روی شاخص های رشد رویشی، محتوای فسفر و میزان فعالیت آنزیم اسید فسفاتاز گندم مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت اجرای آزمایش، دو سویه از باکتری های حل کننده فسفات (سودوموناس پوتیدا و سودوموناس فلورسنس) از آزمایشگاه میکروبیولوژی دانشگاه اصفهان تهیه شد و پتانسیل حل کنندگی فسفات این باکتری ها، توسط دو روش اندازه گیری قطر کلنی و اندازه گیری فسفات محلول با معرف مولیبدو وانادات در محیط کشت nbrip که حاوی 5 گرم در لیتر تری کلسیم فسفات است، اندازه گیری شد و به طور همزمان نیز، ph محیط کشت اندازه گیری شد. بعد از تایید پتانسیل حل کنندگی فسفات، بذرهای سه رقم گندم (پیشتاز، بک کراس و سپاهان) در اتاقک رشد جوانه زدند و سپس گیاهچه ها در معرض اشکال مختلف فسفر شامل سوپر فسفات تریپل، تری کلسیم فسفات و پودر استخوان هرکدام با و بدون باکتری سودوموناس (cfu/ml 108×3) در محیط کشت پرلیت قرار گرفتند. تری کلسیم فسفات و پودر استخوان به میزان 800 کیلوگرم در هکتار و سوپر فسفات تریپل به میزان 150 کیلوگرم در هکتار استفاده شد. نمونه های گیاهی بعد از 30 روز برداشت شدند و سپس قسمت های گیاه از هم مجزا گردید و وزن خشک، سطح برگ، مقدار فسفر، فعالیت آنزیم اسید فسفاتاز مورد ارزیابی قرار گرفت. طبق نتایج به دست آمده در این پژوهش سویه سودوموناس فلورسنس پتانسیل بیشتری در تولید فسفات محلول نسبت به سویه سودوموناس فلورسنس دارد. تغییرات ph محیط کشت باکتری حاکی از این بود که احتمالاً این باکتری ها با تولید اسید های آلی می توانند تری کلسیم فسفات را محلول سازند. در کشت گلدانی میزان فسفر اندام هوایی افزایش نشان داد و متعاقب آن میزان وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه و سطح برگ در هر سه رقم افزایش نشان داد و به طور کلی میزان فعالیت آنزیم اسید فسفاتاز با فقر فسفر گیاه، افزایش نشان داد. بنابراین از نتایج این تحقیق می توان عنوان نمود که احتمالاً استفاده از این باکتری های محلول ساز فسفات می تواند اثرات مفیدی را روی رشد گیاه اعمال کند.